گستره جرم اختلاس در نظام های کیفری ایران، عراق، مصر و ترکیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، ایران، تهران

10.22091/dclic.2024.11303.1026

چکیده

جرم اختلاس در نظام کیفری ایران به عنوان یکی از مهم ترین مصادیق جرایم اقتصادی وفق تبصره ماده ۳۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ از دیرباز مورد توجه قانونگذار بوده است و برای نخستین بار گستره این جرم در قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴ تبیین گردیده است. در حال حاضر نیز عناصر سه گانه جرم اختلاس در ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب۱۳۶۷ ذکر گردیده است. بررسی نظام کیفری کشورهای اسلامی مانند عراق، مصر و ترکیه در راستای شناسایی چالشهای قانونی و پیشنهادات اصلاحی مؤید شباهت قابل تأمل عناصر سه گانه جرم اختلاس در کشورهای اسلامی علیرغم تمایز در گستره، قلمرو و همچنین میزان مجازاتهای قانونی است. لذا در مقالة حاضر، با لحاظ اهمیت و ضرورت تبیین مفهوم اختلاس با رویکرد تطبیقی و استفاده از منابع کتابخانه ای، از طریق روش تحلیلی- توصیفی، ضمن آسیب شناسی رویکرد قانونگذار به جرم اختلاس، چالش های قانونی ناشی از ابهام در جرم اختلاس شناسایی و در راستای اثبات ضرورت بازنگری در تعریف قانونی این جرم و رفع ابهامات با نیم نگاهی به نظام کیفری مصر و عراق و ترکیه پیشنهاداتی جهت اصلاحات آتی با توجه به وجود برخی شباهت ها و تفاوتها از جهت ارکان جرم و مجازاتها ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Extent of the Crime of Embezzlement in the Criminal Systems of Iran, Iraq, Egypt and Turkey

نویسنده [English]

  • Zeynab Riazat
Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

The crime of embezzlement in Iranian criminal system, as one of the most important examples of economic crimes, according to the note of Article 36 of the Islamic Penal Law approved in 1392, has been the concern of the legislator for a long time and for the first time, the extent of this crime has been explained in the General Penal Law approved in 1304. At present, the three elements of the crime of embezzlement are mentioned in Article 5 of Intensifying the Punishment of Bribery, Embezzlement and Fraud Perpetrators Act approved in 1367. Examining the criminal system of Islamic countries such as Iraq, Egypt and Turkey in order to identify legal challenges and reform proposals confirms the remarkable similarity in the three elements of the crime of embezzlement in the Islamic countries, despite the difference in the scope and territory of the said crime, as well as the amount of legal punishments. Therefore, in this article, considering the importance and necessity of explaining the concept of embezzlement with a comparative approach and the use of library resources, through analytical-descriptive method, in addition to the pathology of the legislator's approach to the crime of embezzlement, the legal challenges caused by ambiguity in the crime of embezzlement are identified and in order to prove the necessity of revising the legal definition of this crime and removing the ambiguities, with a glimpse of the criminal system of Egypt, Iraq and Turkey and with respect to the existence of some similarities and differences in terms of the elements of crime and punishments, suggestions for future reforms have been presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • embezzlement
  • economical crime
  • criminal system of Islamic countries
  • punishment
آقایـی طـوق، مسـلم؛ لطفـی، حسـن (1398)، حقـوق اداری، چـاپ اول، تهران: شـرکت سـهامی انتشار.
احمدی ناطور، زهرا؛ ریاضت، زینب (1402). «تحول مفهوم و مصادیق مأمورین خدمات عمومی»، فصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، سال چهاردهم، شماره 28.
اعتمادی، امیر (1399). جرایم مالی، جلد نخست: کلاهبرداری و خیانت‌درامانت، چاپ اول، تهران: نشر میزان
باوی، علیرضا؛ گلدوست جویباری، رجب؛ غلامی، حسین (1398). «آسیب‌شناسی سیاست کیفری ایران در حوزه جرائم اقتصادی»، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، شماره 43
بهنام، رمسیس (1986) الجرائم المضره بالمصلحه العمومیه، اسکندریه، منشأه المعارف
حسنی، محمود نجیب (1992). شرح قانون العقوبات القسم الخاص، دار النهضة العربیة.
جنیدی، لعیا؛ نیازپور، امیرحسین (1399). «دانشنامه سیاست‌گذاری حقوقی»، چاپ اول، تهران، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ریاست جمهوری
جوهـــری، اســمـاعیل بـــن حـمــاد (1410). تـــاج اللغـــه و صحـــاح العبیـــه، لبنـــان: دارالعلـــم للملابین.
الجورانی، عبدالرحمن (1990). جریمة الاختلاس الاموال العامة فی التشریع و القضاء العراقی، بغداد: مطبعة الجاحظ.
دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه، تهران: نشر دانشگاه تهران.
رستمی تبریزی، لمیاء. (1397). «تبیین جرم شناختی جرائم اقتصادی، در: سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی به کوشش امیر حسن نیازپور»، تهران: میزان، چاپ اول.
رمضانی، احمد (1392). اختلاس (بررسی فقهی، حقوقی)، نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چاپ سوم.
ریاضت، زینب (1403). مجازات تعزیری، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
ریاضت، زینب (1403). «پیشگیری وضعی از جرائم بانکی مبتنی بر الگوی اقتصادی قانون اساسی، در مجموعه مقالات دومین همایش مسئولیت اجرای قانون اساسی»، معاونت قانون اساسی ریاست جمهوری، چاپ اول.
ریاضت، زینب (1403). «آسیب‌شناسی قوانین ناظر بر پیشگیری از فساد اقتصادی در نظام جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه دولت و حقوق، سال پنجم، شماره دوم (پیاپی شانزدهم)
زارعی، محمدحسین و نجارزاده هنجنی، مجید (1396)، «مفهوم خدمات عمومی و تحوّل آن در پرتو دکترین کارکرد عمومی»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال نوزدهم، شماره 56.
سعادتمهر، سید محمد (1396). «سیاست جنایی ایران در قبال جرائم مربوط به ضمانت‌نامه بانکی»، رساله دکتری، تهران، دانشگاه آزاد تهران مرکز
سمیعی زنوز، حسین (1399). جرائم بانکی، تهران: انتشارات میزان، چاپ اول.
شامبیاتی، هوشنگ (1377). جرائم علیه اموال و مالکیت، نشر ویراستار، چاپ دوم.
الشاذلی، فتوح عبدالله (1991). الجرائم المضرة بالمصلحة العامة فی القانون المصری، الطبعة الاولی، الکتب الجامعی الحدیث.
شمس ناتری، محمدابراهیم؛ ریاضت، زینب و سایرین، (1399). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی، تهران: میزان، چاپ پنجم
عمید، حسن (1384). فرهنگ فارسی عمید، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ سی‌ویک.
کاتوزیان،‌ ناصر، (1386)، مبانی‌حقوق‌عمومی، چاپ سوم،‌ تهران: میزان.
محبی، جلیل و ریاضت، زینب، (1396)، شرح قانون مجازات اسلامی، چاپ اول، تهران: میزان.
منتی نژاد، صادق (1398). بررسی جرائم علیه اموال دولت جلد دوم، تهران: نشر جنگل چاپ اول.
مهدوی پور، اعظم (1390). سیاست کیفری افتراقی در قلمرو بزهکاری اقتصادی، تهران: میزان، چاپ اول.
میر محمد صادقی، حسین، (1400)، حقوق کیفری اختصاصی، جرائم علیه اموال و مالکیت، تهران: میزان. چاپ چهاردهم.
نورزاد، عوض، (1383)، بررسی جرائم اختلاس و تصرف غیرقانونی در اموال دولت، تهران: انتشارات آریان.
نورزاد، مجتبی، (1389) جرائم اقتصادی در حقوق کیفری ایران تهران: نشر جنگل، چاپ اول.
نعمــه الســاعدی، انمــار هیثــم (1397). «بررســی تطبیقــی جــرم اختــلاس در نظــام کیفــری ایــران و عــراق»، پایان نامه‌کارشناســی ارشــد، دانشــکده حقــوق و علــوم سیاســی، دانشــگاه فردوســی مشــهد.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1396). «سیاست جنایی» در: دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیر حسن نیاز پور، تهران، میزان، چاپ اول، تهران: میزان، چاپ اول.