توهین به قومیت‌های ایرانی، ادیان الهی و یا مذاهب اسلامی در حقوق ایران؛ با رویکردی به نظام کیفری دیگر کشورهای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوقِ دانشکده علوم انسانیِ دانشگاه ایلام، ایران، ایلام

2 استادیار گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسیِ دانشکده حقوقِ دانشگاه قم، ایران، قم

10.22091/dclic.2025.12747.1071

چکیده

قانون‌گذار ایران در سال 1399 به الحاق ماده 499 مکرر به قانون تعزیرات 1375 مبادرت کرد و بر اساس آن توهین به قومیت‌های ایرانی و ادیان و مذاهب رسمی مقرر در قانون اساسی ایران را جرم شناخت. اگرچه مواردی از توهین و تعدی به ادیان یا مناسک مذهبی آن‌ها در قوانین کیفری کشورهای اسلامی دیگر نیز یافت می‌شود، دقت در ماده مزبور نشان می‌دهد که صرف‌نظر از اینکه تصویب چنین ماده‌ای به‌صورت حاضر خصوصاً در بحث توهین به قومیت‌ها فاقد ضرورت بوده و می‌تواند منجر به طرح دعاوی نادرست بسیاری شود، متن ماده مزبور نیز مبهم بوده و ظرفیت تفسیرهای متعارض را دارد؛ امری که درنهایت منجر به صدمه به حقوق افراد خواهد شد. مهم‌ترین ابهام ماده مزبور ناظر به تعریف قومیت‌های ایرانی و معیار تشخیص آن است که ازجمله پیچیده‌ترین مفاهیم جامعه‌شناسی محسوب می‌شود. مفاهیم خشونت و تنش ذکر شده در ماده فوق نیز فاقد شفافیت لازم بوده و قابل انتقاد است. همچنین، با توجه به اینکه فلسفه جرم شناختن توهین به ادیان و مذاهب، جلوگیری از خشونت و تنش در جامعه است، نباید امر مزبور منحصر در توهین به ادیان و مذاهب رسمی شود و لازم است که قانون‌گذار ایران توهین به تمامی ادیان و مذاهب را به قصد ایجاد خشونت و تنش جرم‌انگاری کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Insult to Iranian Ethnicities, Divine Religions or Islamic Sects in Iranian Law; with an approach to the Penal System of the other Islamic Countries

نویسندگان [English]

  • Abbas Mohammad Khani 1
  • َAmir E'temadi 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, Ilam,University, Iran, Ilam
2 Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, University of Qom, Iran, Qom
چکیده [English]

In 2010, the Iranian legislature added article 499 repeated to the 1996 Taezirat Act, and based on that, they criminalized insult to Iranian ethnicities and official religions and sects stipulated in the Iranian Constitution. Although cases of insulting and attacking religions or their religious rituals are also found in the penal laws of other Islamic countries, a careful examination of the said article shows that, apart from the fact that passing of such an article in its current form, especially in the context of insulting ethnicities, is unnecessary and could lead to many false claims, the text of the said article is also ambiguous and has the potential for conflicting interpretations, which will ultimately lead to harm to the rights of individuals. The most important ambiguity of the aforementioned article concerns the definition of Iranian ethnicities and the criteria for their identification, which is considered one of the most complex concepts in sociology. The concepts of violence and tension mentioned in the above article also lack the necessary clarity and are subject to criticism. Also, given that the philosophy of criminalizing insult to religions and sects is to prevent violence and tension in society, this matter should not be limited to insult to official religions and sects, and it is necessary for the Iranian legislator to criminalize insult to all religions and sects with the intent to create violence and tension.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Article 499 repeated of the Taezirat Act
  • insult
  • religions
  • sects
  • Iranian ethnicities
  • penal laws of Islamic countries
احمدی، حمید (1386). قومیت و قوم‌گرایی در ایران. چاپ ششم، تهران: نشر نی.
اردبیلی، محمدعلی (1399). حقوق جزای عمومی. جلد 3، چاپ بیست‌ویک، تهران: انتشارات میزان.
آقایی‌نیا، حسین (1396). جرائم علیه اشخاص، شخصیت معنوی. تهران: انتشارات میزان.
آقایی‌نیا، حسین و رستمی، هادی (1400). جرائم علیه مصالح عمومی کشور. چاپ اول، تهران: نشر میزان.
برتون، رولان (1384). قوم‌شناسی سیاسی. ترجمه: ناصر فکوهی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
البستانی، فؤاد افرام (1372). المنجد الطلاب. ترجمه: محمد بندرریگی، چاپ نهم، تهران: انتشارات اسلامی.
پاد، ابراهیم (1385). حقوق کیفری اختصاصی، جرائم نسبت به اشخاص. تهران: انتشارات دانشور.
پوربافرانی، حسن (1401). حقوق جزای عمومی، واکنش جامعه علیه جرم. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
زراعت، عباس (1394). جرائم علیه اشخاص. چاپ سوم، تهران: انتشارات جنگل.
صانعی، پرویز (1382). حقوق جزای عمومی. تهران: انتشارات طرح نو.
کرایر، رابرت و همکاران (1396). درآمدی بر حقوق کیفری بین‌المللی. ترجمه: مجتبی جانی‌پور و مهین سبحانی، تهران: انتشارات جنگل.
کوردل، کارل و ولف، استفان (1393). منازعه قومی. ترجمه: عبدالله رمضان زاده، تهران: نشر فرهنگ شناسی با همکاری نشر میزان.
محمدخانی، عباس (1395). عنصر روانی جرم. جلد 1، تهران: انتشارات میزان.
محمدخانی، عباس (1399). جرائم علیه اشخاص، شخصیت معنوی. تهران: انتشارات سمت.
مصلایی، علیرضا (1381). قانون مجازات اسلامی در آراء دیوان عالی کشور. چاپ دوم، تهران: نشر ادبستان.
معین، محمد (1387). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات فرهنگ نما با همکاری انتشارات آراد.
میرمحمد صادقی، حسین (1399). جرائم علیه اشخاص. چاپ بیست‌ونهم، تهران: انتشارات میزان.
اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب (10 دسامبر 1948)، مجمع عمومی سازمان ملل.
اعلامیه حقوق بشر اسلامی قاهره مصوب (۵ اوت 1990).
اعلامیه حقوق بشر و شهروند مصوب (26 (اوت 1789)، مجلس مؤسسان فرانسه.
اعلامیه کنفرانس بین‌المللی حقوق بشر مصوب (1968)، تهران.
قرارداد بین‌المللی رفع هرگونه تبعیض نژادی مصوب (21 دسامبر 1965)، مجمع عمومی سازمان ملل متحد.
میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب (16 دسامبر 1966)، مجمع عمومی سازمان ملل.
قانون مجازات لیبی (1954م).
قانون مجازات مصر (1937م). (آخر تعدیل: 15 أغسطس 2021 بالقانون 141 لسنة 2021 م.).
قانون مجازات الجزایر (1966م). (آخر تعدیل: 18 ربیع الأول عام 1437 الموافق 30 دیسمبر 2015 م.).
کود جزای افغانستان (1395ش).
References
The Prosecuter v. Alfred Musema, Case No. ICTR-96-13-A, Judgement, 27 January 2000.
The Prosecuter v. Jean-Paul Akayesu, Case No. ICTR-96-4-T, Judgement, 1998.
The Prosecuter v. Kayishema and Ruzindana, Case No.ICTR-95-1-T, Judgement, 1999.