نقش فناوری هوش مصنوعی در کاربردهای مالی اسلامی و بررسی جنبه‌های کیفری آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانیِ دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان، ایران، لاهیجان

2 استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانیِ دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان، ایران، لاهیجان

10.22091/dclic.2025.11656.1037

چکیده

هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از فناوری‌های پیشرفتهٔ عصر دیجیتال، نقش مهمی در بهبود کارایی و سرعت بخشیدن به فرآیندهای مالی و اقتصادی ایفا می‌کند. با افزایش استفاده از این فناوری در سیستم مالی اسلامی، بررسی جنبه‌های حقوقی و کیفری آن به‌ویژه از منظر تطابق با اصول شرعی اهمیت بیشتری یافته است. هدف از این مطالعه، بررسی کاربردهای هوش مصنوعی در نظام مالی اسلامی و تحلیل فرصت‌ها و چالش‌های کیفری و حقوقی آن است. این پژوهش نشان می‌دهد که هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری قدرتمند برای تشخیص و پیشگیری از جرائمی مانند کلاهبرداری، پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم باشد، درحالی‌که استفاده نادرست از آن، می‌تواند منجر به چالش‌های قانونی نظیر نقض حریم خصوصی، تقلب الگوریتمی و تلاعب در بازارهای مالی شود. همچنین، به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، ضرورت تنظیم‌گری دقیق و تدوین قوانینی که مسئولیت‌ها و محدودیت‌ها را در چارچوب شریعت تعیین کنند، مورد تأکید قرار گرفته است. یافته‌های این تحقیق می‌تواند به نهادهای مالی اسلامی کمک کند تا ضمن بهره‌گیری از هوش مصنوعی، از پیامدهای منفی و جرائم مالی مرتبط با آن جلوگیری کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of Artificial Intelligence Technology in Islamic Financial Applications and the Study of its Criminal Aspects

نویسندگان [English]

  • Mohadeseh Ghavami Pour Sereshkeh 1
  • Amirreza Mahmoudi 2
1 PhD student in criminal law and criminology, faculty of humanities, Islamic Azad University, Lahijan branch, Iran, Lahijan
2 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Lahijan, Iran, Lahijan
چکیده [English]

Artificial intelligence, as one of the advanced technologies of the digital era, plays an important role in improving efficiency and speeding up financial and economic processes. With the increasing use of this technology in the Islamic financial system, the study of its civil and criminal aspects has become more important, especially from the point of view of compliance with Sharia principles. The purpose of this study is to consider the applications of artificial intelligence in the Islamic financial system and to analyze its criminal and civil opportunities and challenges. This research shows that artificial intelligence can be a powerful tool for detecting and preventing crimes such as fraud, money laundering and terrorist financing, while its misuse can lead to legal challenges such as privacy violation, algorithmic fraud and financial market manipulation. Also, in order to prevent possible abuses, the necessity of strict regulation and formulation of laws that determine responsibilities and limitations within the framework of Sharia has been emphasized. The findings of this research can help Islamic financial institutions to avoid negative consequences and related financial crimes, while using artificial intelligence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • artificial intelligence
  • Islamic financial application
  • property crimes
  • privacy
  • Islamic countries

مراجع

قرآن کریم.
اسدزاده بنابی، حسین؛ رسایی، محمد (1400). «تحلیل جرم شناختی تأمین مالی تروریسم در حقوق ایران». تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، دانشنامه حقوق و سیاست، دوره۱۷، شماره ۴۸.
حقی، محسن؛ رئیسی، محسن (1402). «بررسی چالش‌ها و مزایای بهره‌گیری از هوش مصنوعی در پیشگیری و کشف جرائم بانکی و مالیاتی»، کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌های اخیر تکنولوژی.
رستمی، ایوب؛ خلیلی تیرتاشی، نصرالله (1402). کاربرد هوش مصنوعی در سیستم‌های مالی از دیدگاه اقتصاد اسلامی. فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، دوره ۵، شماره ۲.
رضائی، مهدی؛ ناظمی اردکانی، مهدی؛ ناصر صدرآبادی، علیرضا (1400). «پیش‌بینی تقلب صورت‌های مالی با استفاده از رویکرد کریسپ (CRISP)». دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، دوره ۱۰، شماره ۴۰.
روانبد، رعایت الله (1383)، «اقتصاد اسلامی»، ندای اسلام، شماره 15.
صالح نژاد بهرستاقی، صابر؛ صوفی سارا، حیدری پرچکوهی علی. (1403). «جرم‌انگاری جرائم نوپدید با بهره‌گیری از هوش مصنوعی». دروه۱۲، شماره۵۲.
صدر، سید کاظم (1389). «تعامل علم اقتصاد با مکتب اقتصاد اسلامی»، پژوهش‌های اقتصادی، شماره 5 و 6.
عبدالهی قهفرخی، شهیار؛ پاکزاد، بتول؛ عالی پور، حسن؛ الهی منش، محمدرضا (1400). «پیشگیری از پول‌شویی الکترونیکی: رویکرد دفاعی و رویکرد هجومی». پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، دوره۹، شماره ۱۸.
عطازاده، سعید؛ انصاری، جلال (1398). «بازپژوهی مفهوم مسئولیت کیفری هوش مصنوعی (مطالعه موردی خودروهای خودران) در حقوق اسلام، ایران، آمریکا و آلمان». پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۶، شماره ۴.
فتحعلیانی، حامد؛ حسینی، سید حمید (1397)، «اقتصاد اسلامی، شاخص‌های زمینه‌ساز در اخلاق اقتصادی بر مبنای قرآن و نهج‌البلاغه». مجله پژوهش‌های اقتصادی کلامی، شماره 29.
کاوه، محمدهادی؛ بارانی، محمد (1403). «مسؤولیت کیفری هوش مصنوعی در حقوق کیفری ایران با نگاهی به قوانین اتحادیه اروپا». فقه جزای تطبیقی، دوره ۴، شماره ۳.
کلاته رحمانی، راحله؛ چهارده چریکی، معصومه (1389). «هوش مصنوعی و کاربردان در حسابداری و امور مالی»، مجله حسابدار رسمی، شماره 8.
معرفی محمدی، عبدالحمید (1395). اقتصاد اسلامی، حکمت نظری یا حکمت عملی، فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 1، پیاپی 15.
میرمعزی، سید حسین (1394). فقه اقتصادی و اقتصاد اسلامی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 59.
میرمعزی، سید خسین (1392). درآمدی بر علم اقتصاد، اقتصاد برکت، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال 12. شماره 50.
Abbas, K., – Hafeez, M. (2021). Will Artificial İntelligence Rejuvenate İslamic Finance? A Version of World Academia. Hitit İlahiyat Dergisi, 20(3), 311-324.
Abdullah, O. (2018). Digitalization in Islamic Finance. Retrieved December 10, 2018. http: //kliff.com.my/wp-content/uploads/2016/09/Sesi-3-Digitalization-of-Islami-Finance-Othman.pdf .
Abdullah, O., Shaharuddin, A., Wahid, M.A., & Harun, M.S. (2022). Artifical Intelligence (AI) Application in Islamic Finance: A Review of Business Use Cases.
Bank ABC, (2019). Bank ABC launches the first synthetic Digital Human using Soul Machines' Digital DNA ™ technology. Bank ABC. https: //www.bankabc.com/En/ AboutABC/Media/Press/Pages/Digital-Employee.
Bothra P., Karmakar R. & Bhattacharya S. (2023). How Can Applications of Blockchain and Artificial İntelligence İmprove Performance Of Internet Of Things? – A Survey. Computer Networks, 224, 1-30.
Brandt, J. (2017). Artificial İntelligence Applications in Financial Markets Forecasting. A Systematic Mapping. Retrieved November 12, 2020, from https: //www.divaportal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A1168746&dswid=5846
Buchanan, B. G. (2019). Artificial İntelligence İn Finance, Howard Bosanko Professor Of Economics And Finance Department Of Finance, (PhD Thesis), Albers School of Business and Economics Seattle University.
Çavdar Ş.Ç. ve Aydın A.D. (2018). Finansal Alanda Yapay Zeka ve Ekonometrik Uygulamalar. Ankara: Seçkin Kitapevi.
Erdélyi, O. J. & Goldsmith, J. (2018). Regulating Artificial İntelligence Proposal for a Global Solution. In Proceedings of the AAAI/ACM Conference on Artificial Intelligence, Ethicsand Society, New Orleans, LA, USA, 1–3 February, 2018.
Fazmi, F. (2019). Role of robo-advisors in Islamic financial institutions. Retrieved November 12, 2020. https: //journal.wahedinvest.com/role-of-robo-advisors-in-islamic-financial-institutions/
Fu, X., Du, J., Guo, Y., Liu, M., Dong, T., Duan, X (2018).A Machine Learning Framework for Stock Selection.https: //doi.org/10.48550/arXiv.1806.01743.
Gazali, H.M, Jumadi, J., Ramlan, N.R., Rahmat, N., Uzair, M.,& Mohid, A., (2020). Application of Artificial Intelligence (AI)in Islamic Investments. Journal of Islamic Finance, 9 (2), 70-78.
Hussain, M. A., Labanieh, M. F., Mahdzir, N., Sulaiman, N.,& Abdullah Bawazir, O. S. (2023). The potential prospect of Artificial Intelligence (AI) in arbitration from the international, national and Islamic perspectives. Journal of International Studies, 19(1), 95-122.https: //doi.org/10.32890/jis2023.19.1.4
iFNF intech (2021). Sulfah. iFNF intech. https: //ifnfin tech.com/fintech-landscape/sulfah. 19.07.2023).
Johnson, B., (2010). Algorithmic trading & DMA: an introduction to direct access trading strategies. Myeloma Press.
Kmeid, R. (2017). Islamic Banker. Retrieved from Will Artificial Intelligence rejuvenate Islamic finance? https: //www.islamicbanker.co/2017/08/31/ will-artificial-intelligence-rejuvenate-Islamic-finance/ Margaret.
Kumar, B. S., & Ravi, V. (2016). A survey of the applications of text mining in financial domain. Knowledge-Based Systems, 114, 128-147.
Lakshmi, A & Sailaja,V.,N., (2017). Survey of Algorithmic Trading Strategies in Equities and Derivatives. International Journal of Mechanical Engineering and Technology, 8(12),817–825.
Liu O. & Zhang T. (2023). Deep Learning Technology Of Computer Network Security Detection Based On Artificial İntelligence. Computers and Electrical Engineering, 110, 1-10.
Mahalakshmi V., Kulkarni N., Kumar KVP, Kumar S. K., SreeD.N. & Durga S. (2022). The Role of Implementing Artificial Intelligence and Machine Learning Technologies in the Financial Services Industry for Creating Competitive Intelligence. Materials Today: Proceedings, 56(4), 2252-2255.
Mat Rahim, S. R., Mohamad, Z. Z., Abu Bakar, J., Mohsin, F.H., & Md Isa, N. (2018). Artificial Intelligence, Smart Contract and Islamic Finance. Asian Social Science, 14(2), 145.
Najem R., Fakhouri Amr M., Bahnasse A. And Talea M. (2022). Artificial Intelligence for Digital Finance, Axes and Techniques. Procedia Computer Science, 203, 633-638.
Narang, R. K. (2009). Inside the black box: The simple truth about quantitative trading (1st ed.). John Wiley & Sons.
Pacific Life Re (2019). FWD Takaful Goes Live with UnderwriteMe's Technology. Pacific Life Re. https: //pacificlifere.com/press_releases.
Qureshi, M.F. (2023). Artificial Intelligence (AI) & Islamic Finance: Point of Intersection https: //www.linkedin.com/pulse/artificial-intelligence-ai-islamic-finance-point-qureshi.
Sharma, Gagan Deep, Anshita Yadav, and Ritika Chopra. (2020). Artificial İntelligence and Effective Governance: A Review, Critique and Research Agenda. Sustainable Futures 2: 100004.
Tabash, M. I., & Dhankar, R. S. (2018). The Relevance of Islamic Finance Principles İn Economic Growth. International Journal of Emerging Research in Management and Technology, 3(2), 49–54.
Tan, V. (2017). Finocracy Launches AI-driven Fintech Platform to Empower Women through Education Financing. iFNFintech. https: //ifnfintech.com/finocracylaunches-ai-driven-fintech-platform-to-empower-women-through-educationfinancing.
Tan, V. (2018). Islamic bank becomes the first in Kuwait to integrate AI. iFNFintech. https: //ifnfintech.com/islamic bank-becomes-the-first-in-kuwait-to-integrate-ai.
Tan, V. (2020). SIBL First Islamic Bank to Implement Digital Onboarding; More to Follow. iFNFintech. https: //ifnfintech.com/sibl-first-islamic-bank-to-implementdigital-onboarding-more-to-follow.
Tan, V. (2021). Kore.ai Partners with Mashreq Bank. iFNFintech. https: //ifnfintech.com/kore-ai-partners-withmashreq-bank.
Tan, V. (2021). SHUAA Carves Out Stand-Alone Fintech Business to Capture Affluent Millennial and Digital-Savvy Investors. iFNFintech. https: //ifnfintech.com/shuaa-carvesout-stand-alone-fintech-business-tocapture-affluent-millennial-and-digital-savvy-investors.
Treleaven, P., Galas, M., & Lalchand, V. (2013, November).Review Articles: Algorithmic Trading Review. Communications of the ACM, 56(11), 76–85.
Wang, P. (2014). What do you mean by "Artificial Intelligence"? Frontiers in Artificial Intelligence and Applications,171(1), 362–373.
Yua, S., & AlSaud S., (2021) A Deep Learning Robo-Advisor Framework for Shariah Compliant Investment into Chinese A-Shares. Journal of Islamic Finance, 10(2), 18-25.
Yun, T. Z. (2019, December). Funds Powered by AI. The Edge Malaysia Weekly. Kuala Lumpur: The Edge.
آموزه‌های حقوق کیفری کشورهای اسلامی
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 5
بهار 1404
فروردین 1404
صفحه 43-66

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار